Συντήρηση – Αποκατάσταση των «Δυτικών Αποθηκών»
Το συγκρότημα των «Δυτικών Αποθηκών» στη Δυτική πτέρυγα του ανακτόρου της Κνωσού αποτελεί τον κύριο αποθηκευτικό χώρο και ένα από τα σημαντικότερα τμήματά του. Όταν για πρώτη φορά έγιναν ανασκαφικές εργασίες στην Κνωσό το 1878 από τον Μ. Καλοκαιρινό, ήρθαν στο φως έξι από τις αποθήκες αυτές.
Κατά τη διάρκεια της πρώτης ανασκαφικής περιόδου του ανακτόρου το 1900, υπό την εποπτεία το A. Evans, αποκαλύφθηκε το σύνολο των αποθηκών. Στην πρώτη ανασκαφική του αναφορά ο ανασκαφέας περιγράφει τον μακρύ διάδρομο ως ένα από τα σημαντικότερα τμήματα του ανακτόρου: «μήκους 53 μ., με συμπαγές δάπεδο από πλάκες γυψολίθου». Ο διάδρομος αυτός διέσχιζε από Β. προς Ν. τόσο τη δυτική πτέρυγα όσο και μια εντυπωσιακή σειρά από στενές και επιμήκεις αποθήκες, 18 συνολικά, εμβαδού 1.300 τ.μ. (οι αποθήκες αυτές έχουν αριθμηθεί από Ν. προς Β. από το Ι έως το XVIII). Βαθύτερα από το δάπεδο των περισσοτέρων αποθηκών όσο και του διαδρόμου υπήρχαν ενενήντα τρεις (93) ορθογώνιες κρύπτες, οι λεγόμενες «κασέλες», που χρησιμοποιούνταν για τη φύλαξη πολύτιμων σκευών και αγγείων. Ορισμένες από τις αποθήκες ήταν σχεδόν κενές, ίσως λόγω συλήσεως, ενώ σε άλλες βρέθηκαν πολυάριθμοι πίθοι, αγγεία και αμφορείς ανακτορικού ρυθμού, καθώς και σπαράγματα τοιχογραφιών. Σε διάφορα σημεία του συγκροτήματος ήρθαν στο φως πινακίδες της Γραμμικής Β, ενώ στο βόρειο άκρο του διαδρόμου βρέθηκε αποθέτης ιερογλυφικών πινακίδων και σφραγισμάτων.
Ο Evans χρονολόγησε την κατασκευή αυτού του συγκροτήματος συνολικά στην ΜΜΙΙΙΒ, χρονολόγηση που επιβεβαιώθηκε από την έρευνα του S. Hood. Κατά την τελευταία περίοδο του ανακτόρου, έγιναν διάφορες τροποποιήσεις στις αποθήκες, οι οποίες δεν ήταν απαραίτητα σύγχρονες.
Προκειμένου να διατηρηθούν in situ και να προστατευθούν τα δάπεδα από γυψόλιθο, οι παραστάδες των θυρών και οι πίθοι, αλλά και για να τοποθετηθούν οι βάσεις των κιόνων και των παραστάδων του «Great Hall» στον όροφο, ο A. Evans και οι συνεργάτες του αποφάσισαν το 1929 να στεγάσουν με οπλισμένο σκυρόδεμα τμήμα του συγκροτήματος («Αποθήκες VIII-XII»). Αντίθετα, οι «Αποθήκες III-VII και XIII-XVIII» παρέμειναν μη στεγασμένες, ουσιαστικά δηλαδή χωρίς αναστηλωτικές επεμβάσεις ευρείας κλίμακας, δίνοντας στον επισκέπτη την πραγματική εικόνα του ανακτόρου μετά την ανασκαφή του (φωτ.1,2).
Επιτακτική ήταν η ανάγκη συντήρησης και αποκατάστασης τόσο των τοιχοδομιών, όσο και των λίθων, των κονιαμάτων και των πίθων που σώζονται in situ στον χώρο αυτόν. Οι πρώτες εργασίες στερέωσης-αποκατάστασής τους έγιναν από το 2006 έως το 2009, στο πλαίσιο του έργου «Ανάκτορο και Αρχαιολογικός χώρος Κνωσού» του Γ΄ ΚΠΣ και εστιάστηκαν στις νοτιότερες μη στεγασμένες «Αποθήκες III-VII», ενώ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ επεκτάθηκαν στις βορειότερες του συγκροτήματος («Αποθήκες XIII-XVIII») (φωτ.3,4).
Η συντήρηση των τοιχοδομιών περιλάμβανε τα εξής στάδια: αφαίρεση του παλαιού υλικού αρμολόγησης -ισχυρή τσιμεντοκονία διαφορετικών φάσεων επέμβασης- καθαρισμός των αρμών και στη συνέχεια αρμολόγηση με νέο κονίαμα, συμβατό με τα αρχαία υλικά (φωτ. 5-8).
φωτ. 5
φωτ. 6
φωτ. 7
φωτ. 8
Έγινε, επίσης, αφαίρεση των λίθων σφράγισης, που είχαν τοποθετηθεί στη διάρκεια παλαιότερων επεμβάσεων στις θέσεις των κατακόρυφων ξύλων ( φωτ. 9,10). Συγκεντρώθηκαν έτσι σημαντικές πληροφορίες, όπως η θέση του κατακόρυφου και του εγκάρσιου ξύλου, το μέγεθος της διατομής τους, η θέση του διαμήκους ξύλου που έδενε τις τοιχοδομίες κ.ά
φωτ. 9
φωτ. 10
Οι εργασίες συντήρησης των λίθων -γυψολίθων και πωρολίθων- έγιναν σε συνεργασία με το Κέντρο Λίθου και περιλάμβαναν τα εξής στάδια: αφαίρεση της τσιμεντοκονίας των παλαιότερων επεμβάσεων περιμετρικά των λίθων, μηχανικό και χημικό καθαρισμό της επιφάνειας και των ρωγμών, στερέωση και συγκόλληση θραυσμάτων, εφαρμογή ενεμάτων και σφράγιση εσωτερικών και εξωτερικών ρηγματώσεων με τα αντίστοιχα κονιάματα. Τέλος, για τη συγκόλληση μεγάλων αποκολλημένων τμημάτων λίθων χρησιμοποιήθηκαν ράβδοι τιτανίου.
Η συντήρηση των πηλοκονιαμάτων και των ασβεστούχων επιχρισμάτων αφορούσε στη στερέωση και συγκόλληση σαθρών και αποκολλημένων τμημάτων, στην αφαίρεση παλαιότερων επεμβάσεων, στην περιμετρική συγκράτησή τους, στην εφαρμογή ενέματος για την πλήρωση των κενών, στον μηχανικό και χημικό καθαρισμό της επιφάνειάς τους.
Συντηρήθηκαν, επίσης, πίθοι των «Δυτικών Aποθηκών». Οι πίθοι αυτοί, αφού αποτυπώθηκαν και φωτογραφήθηκαν, αποσυναρμολογήθηκαν και στη συνέχεια τα τμήματα – όστρακα μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο. Εκεί καθαρίστηκαν με μηχανικό καθαρισμό, αφαιρέθηκαν τα υλικά παλαιότερων επεμβάσεων και οι επικαθίσεις και στη συνέχεια συγκολλήθηκαν με νέα ρητίνη και με την προσθήκη συνδέσμων τιτανίου, για να έχει μεγαλύτερη αντοχή η συγκόλληση. Οι συμπληρώσεις έγιναν με συμβατό κονίαμα και όπου χρειάστηκε ενισχύθηκαν εσωτερικά με πλέγμα αλουμινίου, για μεγαλύτερη αντοχή κυρίως στις μεγάλες επιφάνειες.
Για την ανάσχεση της φθοράς των μη στεγασμένων «Δυτικών Αποθηκών III-VII», μετά την ολοκλήρωση της συντήρησής τους το 2009, απαραίτητη θεωρήθηκε και η κατασκευή του προσωρινού στεγάστρου προστασίας τους.
Η αρχιτεκτονική λύση του στεγάστρου αυτού, που κατασκευάστηκε στο πλαίσιο του Γ΄ ΚΠΣ, ήταν απλή και λιτή, ενταγμένη στη μορφολογία του εδάφους. Η χρήση μεταλλικών στοιχείων, για την κατασκευή του σκελετού του, εξασφάλιζε την αντοχή, την ασφάλεια και την αντιστρεψιμότητά του. Η τοποθέτηση πολυκαρβονικού, για την επικάλυψη του σκελετού, εξασφάλιζε τον φυσικό φωτισμό των Αποθηκών, χωρίς να τις απομονώνει από τον περιβάλλοντα χώρο.
Απαραίτητες, ωστόσο, θεωρήθηκαν από την Επιστημονική Επιτροπή κάποιες βελτιώσεις στη συγκεκριμένη κατασκευή, για τη μεγαλύτερη δυνατή προστασία του χώρου, αλλά και το καλύτερο αισθητικό αποτέλεσμα.
Οι εργασίες έγιναν το 2015 στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ. Έγινε αντικατάσταση των φύλλων πολυκαρβονικού με νέα βελτιωμένα, διαμόρφωση στην οροφή δύο «σειρών» ανοιγμάτων -με χειροκίνητο μηχανισμό- για την αποφυγή δημιουργίας μικροκλίματος, αντικατάσταση των δοκών, των στύλων και των συνδέσμων με νέα στοιχεία από γαλβανισμένο χάλυβα και τοποθέτηση ενιαίας, μεταλλικής δοκού στο δάπεδο, όπου εδράζονται τα νέα υποστυλώματα).
